Freud Üzerine / Raymond E. Fancher
Freud araştırmalarını düşler ve çcouğun ruhsal gelişimi gibi fenomenlere
genişletirken bile, geçimini bir ruhsağaltım uzmanı olarak kazanmayı
sürdürüyordu. Kuramsal çalışması gibi, sağaltımı da yıllar içinde önemli
ölçüde değişim ve gelişmden geçiyordu.
İlkin, özgür çağrışımın bulunuşuyla, sağaltım işi Freud'a göreli
olarak yalın ve açık görünmüştü. Görünürde yapması gereken tek şey
hastalarının özgür çağrışımlarını baskılanan patojenik düşünceler bilince
getirilinceye dek yüreklendirmekti. O zaman daha önce o düşünceleri simgeleyen
belirtiler gereksizlşeip yitiyorlardı. Freud, bununla birlikte, çok geçmeden
hastalarının dirençlerinin bu hedefe çabuk ve kolayca ulaşmanın önüne geçen ne
denli çeşitli yollarda ağaltımı engelleyebildikleri konusunda artan bir bilgi
kazandıkça, tam "sağaltımı" başarmanın neredeyse olanaksız olduğunu ve giderek
en ılımlı ilerlemenin bile çoğu kez ancak büyük güçlüklerle kazanıldığını
anlıyordu.
Özellikle eğitici bir vaka 1900'ün sonlarında intihar tehdidinin
arkasından ona babası tarafından getirilen "Dora" adındaki onsekiz yaşındaki
bir kadındı. Hafif isterik belirtiler gösteriyor ve iyi işleyen kafasıyla
FreuD2un sağaltımı için ideal bir aday olarak görünüyordu. Özgür
çağrışımlarını çocuk cinselliğinin terimlerinde yorumlayışını anlatıyor
görünüyordu. Belirtileri daha birkaç oturumdan sonra iyileşmeye başlamıştı ve
Freud bir dostuna güvenle "vaka maymuncuk kolleksiyonumla kolayca açıldı"
yazıyordu. Bununla birlikte, iyimserliği için henüz erkendi, ve Dora çok
geçmeden sağaltımı başarıyla tamamlanmadan önce sonlandıracaktı. Daha sonra
düşündüğü zaman Freud vakayı çözümlemeyi başarabilmiş, hastanın niçin öyle
davrandığını ve genel sağaltıcı görevin niçin böyle önceden düşündüğünden çok
daha karışık olduğunu anlayabilmişti.
Dora Vakası. Dora'nın sorunu ebeveynleri ile ve onların en yakın
arkadaşları, Freud'un "Herr ve Frau K." olarak değindiği bir komşu çift ile
ilişkilerinden kaynaklanıyordu. Babası sağlığı bozuk ve sık sık yoğun bakım
gerektiren canayakın bir insandı. Annesi sıkıntı verici bir kadındı ve
kocasına bakmaktan çok evle ilgileniyor ve Dora'ya olduğu gibi babasına da
pek sıcaklık göstermiyordu. Babasının bakımı zamanla daha çok Bayan K.
tarafından üstlenilmeye başlamıştı ve Dora ergenlik dönemine girdiği zaman
komşusunun babasının bakıcısı gibi metresi de olmuş olduğunu anlıyordu.
Karısının arkadaşıyla ilişkisi konusunda pek patırtı çıkarmayan yakışıklı ama
uysal Bay K. ise kendini hizmetçileriyle aşk serüvenlerinde avutuyordu. Arada
bir de dikkatini artık çekici bir genç kadın olmaya başlamış olan Dora'ya
yöneltiyordu. Ona aralarında pahalı bir mücevher kutusu da olmak üzere
armağanlar almış ve bir keresinde onu öpmeye kalkmıştı. Öpücük adamın
soluğundaki güçlü tütün kokusundan rahatsız olan Dora'ya iğrenç gelmişti.
Bu pis durum Freud'un Dora'yı sağaltıma almasından önceki yaz kızın
ailesi ve Bay ve Bayan K.'ler bir dinlence evini paylaşmakta oldukları zaman
bir doruğa ulaşmıştı. Bay K. doğrudan doğruya Dora'ya göl çevresinde bir
yürüyüş önermiş ve duygusal bi havada "Karım bana birşey vermiyor" diye
yakınmıştı. Dora öfkeyle geri çekilmiş, ama büyüklerine bir şey söylememişti.
Daha sonraki iki hafta boyunca her gece diri ve tatsız bir düş görmüştü. Sonra
artık tatil evinde kalmayacağını ve bir iş gezisinde babasına eşlik edeceğini
bildirmişti. Yolda babasına Bay K. konusunu anlattığı zaman düşler sona ermiş,
ama histerik belirtiler ortaya çıkmış ve babası sonunda onu yardım için
Freud'a getirinceye dek kötüleşmeyi sürdürmüşlerdi.
Dora çözümleme sağaltımına başladıktan kısa bir süre sonra düş
yinelemeye başlamıştı. Freud doğallıkla ondan düşü özgür çağrışıma bırakmasını
istemişti ve akıcı ve kolay karşılıkları Freud'un vaka konusunda öylesine
iyimser olmasının nedenleri arasındaydı. Düşün açık içeriği kısaydı: "Bir ev
yanıyordu. Babam yatağımın yanındaydı ve beni uyandırdı. Çabucak giyindim.
Annem durup mücevherlerini kurtarmak istedi; ama babam onun mücevher kutusu
uğruna kendisini ve iki çocuğunu yanmaya bırakamayacağını söyleyip karşı
çıktı. Aceleyle aşağı indik, ve dışarı çıkar çıkmaz uyandım."
Dora'nın özgür çağrışımları karışık ve çatışan duygularla dolu bir
gizli içeriği ortaya sermişti. Bay K. çağrışımlar yoluyla güçlü bir biçimde
mücevher kutusu ve yangına bağlanıyor ve yangın Dora'nın onun soluğunda
duyduğu tütün kokusunu imliyordu. Dora bir de dinlence evindeyken her zaman
çabuk çabuk giyindiğini anımsamıştı -düşte olduğu gibi-, çünkü yatağı açık bir
salondaydı ve Bay K.'nin onu yarı soyunuk bir durumda görmesinden korkuyordu.
Ateş Dora'nın bir genç kadın olarak doğallıkla duymaya başladığı cinsel
kıpırtıları da temsil ediyordu. Genel olarak, o zaman, düş Bay K.'nin
yarattığı korku ve iğrenme duygularıyla birlikte bunlarla çatışan ve ona
yönelik belli bir çekim duygusunun düzeyini de anlatıyordu.
Freud'un kuramıyla tutarlı olarak, ayrıca çocukluk cinselliğine açık
anıştırmalar da vardı. Ateş suyla ilgili çağrışımlara götürüyor, ve bu ise,
başka cinsel anıştırmalarla bileşim içinde, çocukluktaki altını ıslatma ve
masturbasyon anılarını getiriyordu. Dora babasının geceleri onu uyandırıp
altını ıslatmasını önlemek için banyoya götürdüğünü belirttiği zaman, Freud
düşün gerçek anlamını ve belirttiği dileği anladığından emin olduğunu
duyuyordu.
Yorumuna göre, düş Dora'nın Bay K. için sürmekte olan ve çatışma-yüklü
çekimini babası için erken, Oedipal çekiminin yerine geçiriyordu. Freud'un
anlatımıyla, "Dora onu bir yabancı için o anki duygusuna karşı koruması için
babasına yönelik bir çocukluk çekimini çağırıyordu." Düş tarafından anlatılan
dilek babasıyla kaçmak, onun güvenlik verici dostluğu tarafından olgunlaşmakta
olan cinselliğinin rahatsız edici dürtülerinden korunmaktı. Gerçekte, kısa bir
süre sonra onunla birlikte iş gezisine çıktığı zaman bu dileği yerine
getiriyordu. Anlamlı olarak, düş o zaman sona ermişti.
Freud'un Dora'nın duygusal yaşamının bu açıklamasından doyum bulmak
için nedenleri vardı. Ama daha sonra düşün çözümlemesini yeterince ileri
götürmeyi başaramamış olduğunu anlıyordu. Çünkü yorum düşün niçin Dora'nın
dinlence evindeyken görüldüğünü açıklamışken, Freud ile çözümlemesinin
ortasında yeniden ortaya çıkışını açıklamamıştı. Bu soruya yanıt sağaltının
üçüncü ayının sonuna doğru Dora birdenbire artık gelmeyeceğini bildirdiği
zaman açığa çıkmıştı. Sağaltımı büyük ilerleme göstermiş olmasına karşın
tamamlanmış olmaktan uzaktı. Freud başlangıçta Dora'nın birden ayrılmasından
şaşmıştı.
Kısa bir süre içinde Dora'nın onu niyetleri konusunda uyardığını
anlıyordu, gerçi iletisini yorumlamayı başaramamış olsa da. Düş sağaltımın
ortasında Dora'nın gerçek yaşamında artık önemli bir kişilik olmaya son veren
Bay K.'ye değil, ama onun yerine Freud'un kendisine yönelik karışık
duygularını anlatmak için yinelemişti. Üzerine düşündüğünde, Freud Dora'nın
özgür çağrışımlarına Bay K. denli güçlü bir biçimde karıştığını görebiliyordu.
Kendisi de çok sigara içen biriydi ve hastalarının çağrışımlarını
yüreklendirmek için sık sık kullandığı anlatımlardan biri "Ateş olmayan yerden
duman çıkmaz" deyimiydi. Niyetleri Bay K.'ninkiler gibi onursuz değilken,
Dora ile onda kaçınılmaz olarak rahatsız edici dürtüler yaratmış olmaları
gereken cinsel konular üzerinde açıkça konuşmuştu. Böylece düş bir kez daha
Dora için bir başka yaşlı yabancıyla duygusal ya da cinsel olarak içine
düştüğü güçlükten duyduğu korkuyu ve babasının göreli güvenliğine sığınma
dileğini anlatmak için işe yarıyordu. Tıpkı bu dileği ilk keresinde edimsel
olarak yerine getirdiği gibi, şimdi de bunu sağaltıdan çekilerek yapıyordu.
Raymond E. Fancher
Ruhbilimin Öncüleri
Raymond Fancher'den Freud'un çalışma teknikleri hakkında bir yazı
http://epigraf.fisek.com.tr/index.php?num=348
Emre Sururi tarafından, 18/03/2001 tarihinde gönderildi.
Epigraf: Online Türkçe Edebiyat Arşivi | http://epigraf.fisek.com.tr
| epigraf | Bir önceki eser: Vakit Var Daha / Cemal Süreya |
| Bir sonraki eser: Stanislaw Lem Üzerine / Çeşitli |