Jest / Cemal Süreya
667. Gün
Jest sözcüğü. Mertlik sözcüğü. Bunlar arasında da bağlantı var.
İkisinin de olumsuzu olamaz.
Cesareti "güçlükler karşısında zerafet" diye tanımlayanlar olmuş.
Bence bu sadece belli bir tür cesaretin tanımı olmalıdır. Belki de mertliğin.
Çünkü kör cesaret de var. Gözünü hiçbir budaktan sakınmayan.. Acımasız
olabilen.
668. Gün
Sanırım jest'te düşmanı bile dost gibi selamlama anlamı var.
Beklenebilir selam; kimi zaman zrounlu selam; kimi zaman da beklenmedik selam
(asıl o!). Barış, esenleme, ölümlülüğü bir an için göz ardı etme.. Kahramanın
barışçıl bakışı. Hektor, karısına öyle gülümseyerek baktıktan sonra
Akhilleus'un karşısına çıkmıştı. Savaşçının elinde tuttuğu çiçek. İkinci Dünya
Savaşı'nda, iki taraf askerlerinin, tabyalardan birbirlerine ateşkes
saatlerinde karşılıklı fırlattıkları sigara paketleri, çikolatalar..
Kadıköy'de dilenirken özseverşarkılar söyleyen Afrika Aslanı.
Jesti yapan, güçlüğün (hatta ölümün) kıyısındadır. Bir sevgi, aynı
zamanda bir özsaygı kalkışımıyla kendini dağıtarak sergiler. Tanrının sonunda
Cehennem'i bir şaka haline getirmesi gibi bir şey..
Her içdöküsü jesttir. Her gerçek özeleştiri. Hatta her gerçek
eleştiri. An işidir jest; insan bir an tam açık olur..
Mertlik.. Mert sözcüğünde cesaret, insanlık, doğruculuk kavramları bir
arada.
Hayınlığın karşıtı. Bir yerde tam (ama seyrek) karşıtı.
Bağlılığın çözümsel bir bileşke de arama girişimi.
Ayasofya'nın ince minarelerinin ince olması (uyumda üsteleme).
Uyumsuzlukta da.
Giderek küçülen Kızkulesi'nin yalnızca "unutulmama"sında yaşayan
yılanı.
Emil Galip Sandalcı: jesttir; yalnız odur.
Müzeyyen Senar jesttir; Samime Sanay ise sadece mimik.
669. Gün
Necati Cumalı'nın Türkçe'de, konuşma dilinin en hazırlıksız yerlerini
bir anda kalkındırmasını, onlardan parıltılar yaratmasını da şiirsel jest
olarak görüyorum. Hazırlıksızdır jest.
670. Gün
Özsaygısının, bedenini, başka kişilerin denizlerine ılımla daldırması.
671. Gün
Jest, diyorum, daha çok erkeğe özgü, az rastlanır bir davranış olarak
savaşçılık günlerinden kalmış. Şiir de öyle. İkisi arasında da bir bağlantı
var sanki.
Erkek, nicedir, birey olarak, asvaşçılık niteliğini yitirmiş
bulunuyor. Kadın, yükselme gösterdiği şu çağda, erkeğin yaptığı hemen her işe
soyunuyor da, şiirden neden giderek daha çok uzaklaşıyor? Üstelik, şiir,
kadınlık durumunun bugünkü konusuna daha çok karşılık vermez mi? Şiirden erkek
de uzaklaşıyor da onun için mi oluyor bu? Sanırım, şiir için yazgı
sorularından biri söz konusu.
Üstelik kadında da jest başladı.
Kadın için jest geçişli de, şiir geçişsiz mi?
Bazı konularda Orhan Veli'nin bir şiirinde söylediği gibi, bir yer
var, oraya yaklaşıyorum, ama anlatamıyorum. Direncim kalmamış, ya da gücüm
yok. Daha doğrusu tembelim. Zihnimin en iyi işlediği dönemde görüyorum
kendimi. Ama kendimi her dönemimde öyle gördüğüme göre yanılıyorum, hatta
baştan beri hep yanılmış olabilirim.
Bulgucu bir yanım da yok mu? (Yazmayı sevmeye başladım. İşte bu
korkunç!)
Demirel'de jest, ticaridir, sadece ödün olarak vardır; Ecevit'te,
şans ve şanssızlığın ürünü olarak; Erdal İnönü'de uygarca davranış vaadi
olarak, Fahri Korutürk.. ülkenin kullanılmamış jesti oldu.
Sığırtmaç Mustafa'nın jesti yok. Sığırtmaç Mustafa olayının kendisi
Mustafa Kemal'in küçük bir jestidir. Mustafa Kemal'in asıl jesti demokrasiyi
zaman zaman izler gibi olması.
Kahramanlığın sivil görünümü. Ama tam spor değil.Yine de cesaretin bir
işlevi. Ondan taşar, gider, insanlığa, barışa karışır.
672. Gün
Toplumumuzu düşünüyorum. Yeraltı dünyasını, bir de sanat dünyasını
saymazsak, jeste pek rastlanmıyor. Osmanlıca'da da, Öz Türkçe'de de jest
sözcüğünün karşılığı yok. Yeraltı dünyasında jest şart. Çünkü savaşçı evre
orda ilk kanıtlarıyla kendini aynen sürdürmektedir. Kentlerimizde insanın yer
kapmaca olayı var. Kasabalarda herkes kendi adına ve başkalarının aleyhine
dindardır. Sağduyu bodrumlarda boğulmuştur. Köyde jest, geleneğin bozuluşu ile
karıştırılabilir.
Jest sağduyuya da soluk aldırır. ama, ne yazık, onun kadar evrensel
değildir. Özlemini her zaman çekse de.
673. Gün
Şiirle jest arasındaki ilk ilişkiyi ben buldum galiba. Rastlantısal
bir kazıda buldum. Kazı sırasında yazmayı sevdiğimi anladım. Ya da onu sever
oldum. Biraz geç ama..
Cemal Süreya
Günler, YKY
Cemal Süreya'dan 'Jest' üzerine
http://epigraf.fisek.com.tr/index.php?num=286
Emre Sururi tarafından, 08/02/2001 tarihinde gönderildi.
Epigraf: Online Türkçe Edebiyat Arşivi | http://epigraf.fisek.com.tr
| epigraf | Bir önceki eser: Gül / Cemal Süreya |
| Bir sonraki eser: Karne / Cemal Süreya |