Peyami Safa İle Bir Sohbet / Ali Ulvi
PEYAMİ SAFA
— Romanlarınızda bilhassa psikolojik konuların ve psikolojik tahlillerin ortaya atıldığı görülüyor. Sizi buna sevk eden sebep nedir? Bu işte muvaffak olduğunu za inanıyor musunuz?
— Öyle sanıyorum ki, benim romanlarımda insanların fizik ve ruh hareketlerine bağlı dav ranışları bütün halindedir; birbirini tamamlar lar. Bir bakıma dinamik bir ruh tahlili bahis mevzuudur. Romandaki hayatım dolgunlaştığı nispette, ruh tepkilerine ve bunların tahlilleri ne verdiğim ehemmiyet artar.Bu, klâsik mana da psikolojik roman değildir. Beden ve ruh hareketlerini paralel olarak hesaba katan bir romancının şahsî metodudur. Romanda, bu nev'i psikolojik tahlil şart olmadığı gibi, lüzum suz da değildir sanıyorum.
—Yeni bir roman hazırlıyor musunuz?
—Düşünüyorum.
—Sahibi bulunduğunuz Türk Düşüncesi dergisini hangi gayelerle yayımlıyorsunuz?
— Bizde on dokuzuncu asra has maddeci bir medeniyet telâkkisinin geriliğini anlatmak, mo dern batı fikir cereyanlarıyla temas kurmak, gerçek bir kültür ve medeniyet anlayışı içinde Türk fikir ve sanal hayatının gelişmesine çalış mak gayesiyle.
— Bugün için felsefe ve sanatın birbirle riyle olan münasebetini nasıl açıklarsınız
— Felsefe ile münasebeti olmayan hiçbir in san faaliyeti yoktur. Denebilir ki; âdeta insan felsefi bir hayvandır. Batıda da, bütün insan lar felsefi bir temele dayandılar.
— Dış âlemin düzensizliği, sizi sarsıyor, ümitsizliğe düşürüyor mu, sizi huzursuz bırakıyor mu?
— Bütün dünya, bir ölçü buhranı içindedir. Bu kendi kendisi hakkında verdiği hükmün inkılâp geçirdiği Batı medeniyetinin köklerini sarmış bir buhrandır. Serpintileri bize kadar geliyor. Şuuruma sahip olduğum gündenberi, insanın manasım tayin bakımından, şaşkına dönmüş bir dünya içinde olduğumu hissediyo rum. Bu beni huzursuz bırakıyor, fakat ümidi mi asla kesmiyorum. Dünyanın, bir asır evvel kaybettiği manevî inançları daha zengin bir an layış plânında yeniden kazanmak için, büyük hamleler yaptığını görüyorum. Türk Düşünce si dergisini çıkarmaya çabalamaklığım da, bu hamleye uzaktan da olsa iştirak etmek için dir. Ümitsiz, serçe parmağımızı bile kımıldata mayız.
— "Devrik cümleyi, gürel bulduğum için kulla nıyorum, dil kurallarından habersiz boyacının, bir simitçinin konuşmasındaki canlılığı, tazeliği sevdiğim için kullanıyo rum" diyenlere ve bunda ısrar edenlere ne cevap verirsiniz?
—Ciddî konuşmaya devam edelim..
— Sanatçı genel olarak çiğnenmemişten , alışılmıştan kaçınır. Kişiliği olmayan sa natçı olmadığına göre,sadece yeni olmak başarı sağlar mı?
—Sualiniz benim cevaplarımı da ihtiva ediyor Halk ağzı yeni değildir.Serbest nazım da yeni değildir. Ters cümle de yeni değildir. Ne muh teva, ne de şekil bakımından halis bir yenilik, yani sizin anladığınız manada orijinallik göre miyorum. Genç nesil içinde, az çok orijinal eserler verenler, göz boyacı, aldatıcı, şaşırtıcı yenilikler aramayanlar arasındadır. Yarının sa natını bunlar hazırlıyorlar.
— Yazılarınızda kolay ve rahat olunma ya dikkat eder misiniz?
— Gazete yazılarında e vet... Kitaplarımda oku yucuyu yormamak endi şesinden uzağım. Çapra şığı,en küçük unsurunu feda etmeden, sade bir şekilde ifade etmeye da ima çalışırım.Fakat, bu
nun mümkün olmadığı yerlerde sadeliğe hiç bir değeri feda etmem.
— Bugün geçinmeniz yazı yoluyla mıdır?
—Yalnız yazı yoluyladır. 19 yaşımdan beri yal nız yazı yoluyladır.
— Server Bedi diye imzaladığınız roman serisi ne devam ediyor musunuz?
— Evet.Şimdi,Cingöz Recai'yi Merih yıldızı na göndermeyi düşünüyorum.
— Ruha inanıyor musunuz? Yani ruhun masalarda konuşmasına, hayaller hâlin de görünmesine, bizim insanî şahsiyeti miz gibi bölünmez bir bütün olduğuna ina nıyor musunuz?
Metapisişik ve spritizma bahislerini bundan ayırmak lâzımdır.Meseleyi çok karıştırır. Ru ha gelince, bunun maddeden ayrı olmaması mümkündür. Fakat bu madde, bizim duyuları mızın muhtevası içine giren kaba madde ola maz. İnsanın fâni tarafı, işte bu kaba madde lerdir.Ölümün mutlak olduğuna inanmıyorum. Zaten buna ciddî surette kimse inanmaz. Yok sa,insanı, hayvandan ayıran hareketlerin,yani medeniyetleri vücuda getiren hareketlerin hiç birine ne arzu ne de lüzum kalırdı. Manasız bir dünyada değiliz. Eğer bu manayı yaratan biz olsaydık, ruh hayatımızda madde ve tabi at çevresi arasında, bir dakika yaşamamızı im kânsız kılan bir barışmazlık olurdu. Ruh haya tımızın, çevreye intibak sde-bılmesi, bu çevre içinde, bizi böylece kabule hazır bir manaya pısı olduğunu gösterir.
— Yüzyıllardan beri polifonik musikinin ölmez eserlerini veren medeniyet karşı sında, bizim hâlâ tek sesli, mistik musiki mizi ve müzik kültürümüzü medeniyetin gittiği yola sevketmek için neler yapılma lıdır?
— Rica ederim, bu güzel mistik vasfını bugün kü, âdi, meyhane musikisinin yanında kollan mamız. Bizde, alaturka musiki taraftarları ço ğunluktadır. Fakat bu, alaturkanın yaşamaya devam ettiğini göstermez. Bilâkis, artık saz e seri veremeyen, büyük besteci yetistiremeyen ve sadece şarkıya inhisar eden alaturka son günlerini yaşamaktadır.Bugünkü, alaturka mu sikiye, eski alaturka üs-tadları da. Itriler, De deler hatta Tatyos Efendiler bile musikî diye mezlerdi Çünkü bugün bir tatyos bile yoktur. Böyle bir musiki ancak radyoda ve; gazino larda, çok defa keyif anlamını bir tamamlayı cısı olarak yaşıyorsa, gerçek sanat bakımın dan buna yaşama DiYENE. Bat! müziğine ge lince,bilâkis,onu sevenler ve anlayanlar çoğal maktadır. Türk bestecilerinin milletlerarası de ğer kazanan eserleri olduğu gibi Suna Kan a yarında şöhretim memleket sınırlan dışına ve çok uzaklara götüren virtiözlerimiz de yetişi yor.
Yaşayan musiki budur. Fakat, kendine has millî vasıflan taşıyan batı ölçülerine uygun bir Türk musikisinin henüz olanca dolgunluğu i!e, var olduğu söylenemez. Her araştırma dev rinin tereddütler: ve yaratma buhranları için deyiz.
( 8 Aralık 1955 )
Ali Ulvi
Peyami Safa ile röportaj
http://epigraf.fisek.com.tr/index.php?num=1145
Fatih Nanelidere tarafından, 10/07/2003 tarihinde gönderildi.
Epigraf: Online Türkçe Edebiyat Arşivi | http://epigraf.fisek.com.tr
| epigraf | Bir önceki eser: Türkçe İle İlgili Bir Analiz / İsmail Acar |
| Bir sonraki eser: Çalıkuşu / Reşat Nuri Güntekin |